زمانی که به جایگاه سوخت مراجعه می کنید عموما ۲ انتخاب پیش رو دارید. بنزین مرسوم معمولی با قیمت پایین تر یا بنزین گران تر سوپر بدون سرب. در شرایط مختلف ممکن است از هر دو سوخت بهره ببرید اما در ادامه از مهم ترین تفاوت بین بنزین معمولی و سوپر بدون سرب و دلایل استفاده از آنها خواهیم گفت.
مهم ترین تفاوت بین این دو نوع سوخت میزان شاخص اکتان (RON) است. شاخص اکتان سوخت به شما می گوید که سوخت چقدر در برابر انفجار و سوختن مقاوم از خود نشان می دهد. این مورد به “ناک زدن” یا pinking نیز معروف است. در موتورهای احتراق داخلی بنزین سوز، بنزین با هوا مخلوط می شود و پس از متراکم سازی (فشرده شدن) توسط پیستون با جرقه شمع مشتعل می شود. پس از مشتعل شدن این مخلوط به مانند سوختن چمن زار (اما سریع تر) می سوزد.
این اتفاق باید به نرمی و کنترل شده صورت بگیرد اما اگر میزان متراکم سازی بیش از حد باشد، ممکن است در این مخلوط انفجارهای کوچکی صورت بگیرد و اشتعال زودتر از زمان جرقه زنی شمع شروع شود(تقریبا مشابه با اتفاقی که در موتورهای دیزلی می افتد). این اتفاق به وضوح قابل شنیدن است و موتور صدایی مشابه با موتورهای دیزلی تولید می کند.
یکی از راه های ارتقا عملکرد موتورهای بنزین سوز در افزایش نسبت متراکم سازی یا در موتور مجهز به توربوشارژر افزایش بوست ورودی است که تحت هر دو حالت باعث افزایش فشار داخل محفظه احتراق می شود. در موتورهای قدیمی آستانه اشتعال به دقت توسط طراحان موتور و تیونرها کنترل می شد به ویژه در زمانی که از توربوشارژر استفاده می شود.
سال ۱۹۸۲، مهندس نابغه شرکت ساب، پر گیلی برند (Per Gillibrand) ملقب به آقای توربو در رویای کنترل عملکرد موتور به صورت خودکار بود او در ادامه سیستمی با نام اختصاری APC را طراحی کرد که با کمک یک میکروفون که به بلوک سیلندر متصل شده و با ارزیابی فشار بوست و دور موتور، ناک زدن موتور را تشخیص و کنترل می کند. شرکت ساب از این سیستم ابداعی در مدل ۹۰۰ خود استفاده کرده بود.
امروزه شرکت های خودروسازی از سیستمی مشابه برای مقابله با ناک زدن استفاده می کنند. به لطف پردازش بسیار سریع تر کامپیوترهای امروزی امکان استفاده از الگوریتم برای پیش بینی زمان ناک زدن نیز فراهم شده است. در موتورهای تنفس طبیعی (بدون توربوشارژر/سوپرشارژر) زمان احتراق را در صورت تهدید ناک زدن به تاخیر می اندازد.
با همه این توصیف ها به سوال اول باز می گردیم. آیا دلیلی برای هزینه بیشتر و استفاده از سوخت های سوپر وجود دارد؟ اگر در دفترچه خودرو به صراحت این مسئله عنوان شده باید از این نوع سوخت استفاده کنید و یا این که موتور شما از موتورهای با عملکرد بسیار بالا است و نیاز به سوخت با اکتان اضافه دارید در غیر این صورت شما عملا از مزیت های سوخت با اکتان بالاتر استفاده نمی کنید و فقط جیبتان خالی می‌شود.
امروزه در کشورهای توسعه یافته تفاوت بین بنزین معمولی و سوپر بدون سرب در میزان اکتان (۹۷ در برابر ۹۹) است و احتمال این که موتور امروزی در صورت استفاده از سوخت معمولی آسیب ببیند تقریبا صفر درصد است.
با این حال مهندسان عموما به دنبال رسیدن به عملکرد بالاتر هستند و این کار با استفاده از بالاترین درجه اکتان راحت تر خواهد بود.
سوخت با اکتان بالاتر باعث می شود تا بوست با فشار بالاتری به درون محفظه احتراق وارد شود و در نتیجه قدرت موتور بالاتر رود. در صورت استفاده از سوخت با درصد اکتان پایین تر تنظیمات موتور به حالتی باز می گردد تا آستانه اشتعال را برای جلوگیری از ناک زدن تغییر دهد. درک این تغییر حالت در رفتار موتور بستگی به میزان شناخت شما از خودرویتان دارد.
اما بدترین سناریو ممکن زمانی است که انفجار زود هنگام باعث آسیب زدن به موتور شما می شود.
در تصویر بالا که از یک موتور تیون شده مسابقه ای گرفته شده است جداره های بین سوپاپ ها دچار خوردگی شده است. اما نگران نشوید در صورت استفاده از سوخت معمولی در موتورهای تولید انبوه امروزی تقریبا هیچ شانسی برای این اتفاق وجود ندارد.